Пилем пыртӥ учке ӟарыт шунды... (Флор Васильевлӧн кывбурлы подстрочник)

 Оригиналсӧ позьӧ аддзыны татысь (лб 21).

Кымӧр пырыс видзӧдӧ чусыд шонді, руд сынӧд сысъялӧ югӧрсӧ. Ыркыд тӧв яндысьтӧг летӧ вожъяс, повзьӧдны кӧсйӧ гаръяссӧ. А гаръяс сӧмын лайкъялӧны, быттьӧкӧ тӧд выланыс полӧмыс абу. Гашкӧ, зэр войт кӧсйӧны юны, помся видзӧдӧны да видзӧдӧны енэжӧ. Сэн жӧ йӧрмӧм чусыд шонді, вӧсни кымӧр оз ысты войтсӧ. А гарйыс лелькуйтӧ нин корсӧ, ачыс разӧдӧ олӧм югӧрсӧ. Корлӧн выннас нимкодясьӧмӧн шуда синваӧн бӧрдӧ шонді. Сійӧ уськӧдӧ шоныд войтъяс, веж коръяссӧ меліа малалігтыр.

Флор Васильевлӧн кывбур серти

Меным тшӧтшкӧртӧм пуяс мустӧмӧсь.
Татшӧм пуясыс быттьӧ бӧрдӧны,
Быттьӧ вежӧрсӧ найӧ воштӧмась,
Быттьӧ долыдлун налӧн кусӧма.

Мыйла туй дорын быдмысь пуяссӧ
Йӧзыс зільӧны вӧчны ӧткодьӧн?
Муртса сӧвмыны босьтчӧм вожъяссӧ
Кыдзи лысьтӧны найӧ вундыны?

Югыд мӧвпъяс йӧз тадз жӧ шырӧны,
Сэсся дзикӧдз виӧны-нырӧны.

 

PS Подстрочникыс да оригинал вылӧ ыстӧг тані.

Тшӧтшкӧртӧм мӧвпъяс

 Гижа нӧшта ӧти удмурт кывбурлы подстрочник. Авторыс — Флор Васильев (1934–1978). Оригиналсӧ позьӧ аддзыны татысь (лб. 15).

"Ог радейт тшӧтшкӧртӧм пуяс. Меным чайтсьӧ: пуясыс быттьӧкӧ бӧрдӧны. Тыртӧм вежӧра кодьӧсь найӧ. Мыйла зільӧны ӧткодьӧн вӧчны уличаясын быдмысь пуяссӧ? Кыдзи киныс кыптӧ вундыны выль, чужны босьтчӧм вож йывъяссӧ? Мыйла пуяслысь югыд мӧвпъяссӧ нем жалиттӧг шыблалӧны асфальт вылӧ, кокъяс улӧ?"

Рахиль Ипатьевналӧн да ыджыд мамӧлӧн казьтылӧмъясысь

 Буретш талун тырӧ 100 во Рахиль Ипатьевналӧн чужӧмсянь. Менам ыджыд мамлӧн чужӧмсяньыс талун жӧ тырӧ 101 во. Гижышта мыйсюрӧ институтын велӧдчан кадся казьтылӧмъяссьыныс. Велӧдчӧмаӧсь найӧ МИТХТ-ын (рочӧн кӧ, Московский институт тонкой химической технологии).

"А тіянлы, Саваченко, колӧ яндысьны!"

Пукалӧны Рахиль Ипатьевна менам ыджыд мамкӧд "военка" пара вылын. Да кыдзкӧ пондасны ӧта-мӧдыскӧд больгыны, нӧшта Р. И. мыйкӧ кыӧ, сунис тупыль ӧтырышъя джодж вылӧ усьӧ. Бӧръяпомыс велӧдысьыс скӧрмас да тшӧктас нывъясыслы петны, деканатӧ мунны да висьтавны, военрук пӧ вӧтліс. Содтіс: "Но, Вераӧс (менсьым ыджыд мамӧс) позьӧ на прӧститны том арлыд вӧснаыс. А тіянлы, Саваченко, колӧ яндысьны!" 

Вера баб тай ӧти воӧн ыджыдджык тётя Лиляысь. Сӧмын ичӧтик тушаа вӧлі.

"И ми, кык йӧй, петім да мунім деканатӧ. Некод сэн эз вӧв, нӧшта и корсьны пондім институтса натшальство!" — помаліс висьталӧмсӧ Рахиль Ипатьевна.

"Тіянлы антус отсалӧ али мый?"

Теплофизика кафедраын вӧлі куим велӧдысь: Краснопевцев, Зелёный да Черномордик. Дерт, студентъяс лӧсьӧдӧмаӧсь кафедраыслы нимсӧ — "уна рӧма". Краснопевцев дзик абу радейтӧма нывъясӧс: пыр зільӧ налы "кык" пуктыны экзаменысь. (Деканатын та йылысь тӧдӧмаӧсь. Студентка кӧ локтас да норасяс — ог пӧ нин тӧд, мый нӧшта сылы оз тырмы — лэдзасны сдайтны мӧд преподлы.) Но ӧти нывкаӧс "вермыны" абу артмӧма: кӧть мый юалас — студенткаыс бура да стӧча вочавидзас. Бӧръяпомыс Краснопевцев мудзас дай юалас: "Тіянлы антус отсалӧ али мый?" Нылыс вӧсни гӧлӧсӧн шуас: "Абу! Ачым ставсӧ тӧда!" Ковмис сылы "вит" пуктыны...

"И кытчӧ нӧ тіянӧс босьтасны? Гашкӧ, сӧмын министерствоӧ..."

Вӧліны институтын енбиа студенткаяс, вӧліны и зэв омӧльяс. Ӧти нывка школаын быттьӧкӧ медалисткаӧн вӧлі, экзаменъястӧг институтӧ пырӧма... да дзик нинӧм оз куж. Ӧтчыд сдайтӧ экзамен, ньӧти юалӧм вылӧ вочавидзны оз вермы. Велӧдысьыс шуӧ: "Час дзик нин кокньыд юалӧм лоас". Студенткаыс и сы вылӧ оз вочавидз. Профессор ышловзяс: "И кытчӧ нӧ тіянӧс босьтасны? Гашкӧ, сӧмын министерствоӧ... сэні уна йӧй". Да пуктас "куим".
Тайӧ вӧлі 30-ӧд вояс пом либӧ 40-ӧд вояс заводитӧм. Профессорӧс абу пуксьӧдӧмаӧсь, некод абу норасьӧма да.

"Коллоид химиялы кыдзи наукалы ана-а-афема!"

Коллоид химия велӧдысь лекцияяссӧ зэв нин гажтӧммӧдана лыддьӧма, нӧшта и сёрниыс вӧлі пыскыль. Студентъяс абу радейтӧмаӧсь тайӧ предметсӧ. Ӧтчыд велӧдысьяс велӧдчысьяскӧд кутшӧмкӧ сиктӧ ветлӧмаӧсь (ог нин помнит, кутшӧм могӧн), да рытъяснас зонъяс коллоид химия профессор оланін дорас сьывлӧмаӧсь вичкоса ногӧн: "Коллоид химиялы кыдзи наукалы ана-а-афема!" Сиктса пӧчиньяс повзьӧмпырысь пернапас чӧвталӧмаӧсь...

Рахиль Ипатьевна коллоид химия кузя лекцияяс нин война кадӧ кывзӧма, эвакуацияын. Тшыг нисьӧ пӧт, нӧшта и велӧдысь омӧля висьталӧ... Гажтӧм. "Но уна во мысти меным коллоид химия ковмис. Уджъёртъясӧй некыдз эз вермыны пызьысь едждӧг (белок) перйыны. Сӧмын кизьӧр гудрас артмӧ. И понді ме мӧвпавны: тайӧ ӧд коллоид гудрас. А миянӧс велӧдісны: неджӧг (рочӧн кӧ, осадок) сыысь позьӧ артмӧдны шомва либӧ щёлочь содтӧмӧн. Ме тшӧкті кисьтны сук солянӧй шомва — дай петкӧді едждӧгсӧ. Уджъёртъясӧй сӧмын шензисны..."

Рахиль Ипатьевналӧн казьтылӧмъясысь

Менам ыджыд мамлӧн вӧлі институтса нывъёрт — Рахиль Ипатьевна Саваченко; дженьыда кӧ, тётя Лиля. Регыд тырас 100 во сылӧн чужӧмсяньыс да, гижышта кутшӧмсюрӧ казьтыланторъяссӧ (мый помнита сылӧн висьтавлӧмысь).

"Насянал сьыв!"

Ӧтчыд мамыс зільӧма ӧввӧдны кык арӧса Лилечкаӧс потандорса сьыланкывйӧн. Нывка некыдз оз унмовсь, кадысь кадӧ горзӧ-тшӧктӧ: "Насянал сьыв!" Мамыс оз и тӧд, мый вӧчны: Лиля "насяналтӧг", буракӧ, оз нин бурась... Друг тьӧтыс (мамыслӧн чойыс) гӧгӧрвоӧ:  

— Сылы колӧ "Интернационал" сьывны!

Мамыс пондас ливкйӧдны "Сувт, чеччы, ёрӧм, дорӧм войтыр!.." да нывкаыс регыд и унмовсяс.

"Миллён йӧз кывзалӧ сиктъясын, грездъясын..."

Ӧтчыд шуи Рахиль Ипатьевналы: тӧрыт, мися, мамкӧд театрӧ ветлім, Римскӧй-Корсаковлысь "Сар гӧтырпу" опера видзӧдлім-кывзім. Пӧчыс нюмдас: челядьдырйи пӧ кывзі жӧ тайӧ операсӧ. Олӧма сійӧ кӧнкӧ Свердловсксянь неылын (стӧча ог нин помнит: ичӧтик карын али весиг посёлокын). Ывла вылын лунтыр ворсӧма радио, позьӧ вӧлі классика шылад кывзыны. "Сар гӧтырпу"-ыс ёна сьӧлӧм вылӧ воас кӧкъямыс арӧса нывкалы да, сійӧ ёртъясыскӧд ачыс пуктывлӧма тайӧ операсӧ (текстсӧ зэв регыд пӧ велӧдӧма!). Ачыс пӧ Любашаӧн вӧлі...

"Весиг Саваченко нин серпасаліс!"

Шӧр школаын велӧдчигас тётя Лилялӧн семьяыс воис овны Мӧскуаӧ: батьсӧ сэтчӧ корисны, кыдзи енбиа инженерӧс. (Колӧ шуны, патерасӧ водзын абу вермӧмаӧсь сетны, поезд вагонӧ овмӧдӧмаӧсь).

Лиляыс школаын зэв бура велӧдчӧма (посни ныв-зон сійӧс аддзасны да ӧта-мӧдлы шӧпкӧдасны: "Видзӧд, тайӧ медбур велӧдчысь мунӧ!"), сӧмын серпасавны абу кужӧма. Ӧтчыд сылӧн класслы тшӧктасны мыйкӧ рисуйтны (мыйджыксӧ — ог нин помнит). Ӧти зонка мӧвпаліс, мӧвпаліс, нинӧм эз вӧч. Велӧдысьыс и шуас: "Но, мый пукалан? Весиг Саваченко нин серпасаліс!" Тайӧ кывъясыс нывкалы парскасны...

Сизимӧд класс бӧрын велӧдчысьяслы сетавлӧмны аттестатъяс. Колӧ вӧлі, медым быд велӧдысь балл пуктіс. Со мый тётя Лиля висьталіс меным: 

 — Матыстча "серпасалысь" дорӧ (сэки ме вӧлі на кызіник, вира чужӧма). Велӧдысь видзӧдӧ ме вылӧ, сэсся аттестатӧ... а сэні пӧшти став оценкаыс — "вит", физкультураысь кындзи. Ёна чуймӧмӧн бара ме вылӧ видзӧдӧ... бара аттестатӧ... ышловзьӧ да пуктӧ "нёль".