Султэ, удмуртъёс! (Куӟебай Гердлӧн статья)

Тайӧ статьясӧ вӧлі йӧзӧдӧма 1918-ӧд вося декабрын, «Гудыри» («Гым») газетын. Лыддян да, тӧд вылӧ уськӧдан Нёбдінса Витторлысь «Сувт, чеччы, коми войтыр, ассьыд шудтӧ дор!» да мукӧд гижӧдъяс.

Удмуртъяс, чеччӧй нин! Зэв дыр ми узигтыр олім, ӧні миянлы сувтан кад нин воис. Чайтім: став олӧм чӧжным, гашкӧ, кутам кулӧмъяс моз узьны да сап пемыдінын овны.

Микулай сар дырйи миянӧс нартитӧмӧн, ёна дзескӧдӧмӧн, талялӧмӧн видзисны. Провинцияысь мунан кӧ, корсюрӧ «тайӧ удмурт» шуасны да бӧр ыстасны. Тырмымӧн велӧдчыны удмурт ныв-пилы паськыд, восьса туй оз вӧлі сетны да, ёна велӧдчӧм йӧз миян дзик абуӧсь. Ӧтырышъя нартитӧмӧнджык видзны зільӧны вӧлі, медым удмурт эз велӧдчы, медым пӧ оліс пемыдінын, няйтын узьӧмӧн.

Но аттьӧ енлы! Оланног мӧд лои! Йӧзлысь вирсӧ юысь Микулай сарсӧ чӧвтісны да лыйлісны... Зэв дыр сар улын шог пыкысь йӧз кокниа лолыштісны... Мездысисны да, вӧвлытӧм нимкодь лои налы. Асьныс быдпӧлӧс законъяс пуктыны, лӧсьӧдны босьтчисны. Быдсикас войтырлы — марилы, тотаралы, удмуртъяслы да мукӧдлы — шуисны: медым вӧльнӧя оласны, рочьяскӧд ӧти тшупӧдын мед лоасны, ассьыныс олӧмсӧ кыдзи аслыныс лӧсялӧ мед вӧчасны...

Мыйла нӧ сідзкӧ ті, дона удмуртъяс, кыв ни джын, шы ни тӧв, кывтӧм-вомтӧм моз пукаланныд? Мыйла нӧ ті онӧ шыасьлӧй? Кодысь нӧ сэтшӧм ёна поланныд? Энӧ полӧй: ӧні миян юр вывті ветлысь оз ло — ӧні озыр да гӧль ӧткодьӧн лоасны. Эмӧсь миян сиктъясын гӧльяслӧн комитетъяс, эмӧсь миян сӧветъяс... Сӧмын ставнымлы уджавны, зіля уджавны колӧ жӧ... Та вӧсна ме тіянӧс горӧдӧмӧн чуксала уджавны: «Чеччӧй, коньӧр удмуртъяс, ӧтувтчӧй, зіля уджавны кутчысьӧй!..»

Ӧшмӧс: Куӟебай Герд. Люкам сочинениос. Ермаков Ф.К. Ижевск. 2004 г. Лб. 64.  

Энӧ мыждӧй коми кывтӧ!

Тӧрыт текстуйті Молодцов ногӧн Сандрик Миколлысь "Кыдзи колӧ сёрнитны комиӧн" статьясӧ. Зэв бура тӧдса фразасӧ аддзи сэтысь: "Коминад ӧд зэв сьӧкыд сёрнитнытӧ, коми сёрниад зэв этша кывйыс, быть лоӧ роч кывъяс босьтавны". Ӧтуввезйысь унаысь нин казялі татшӧм сяма няргӧм. Ӧтиыс кутшӧмкӧ текст дорӧ комментарий гижас: коми кыв пӧ сьӧкыд (кӧть текстас гежӧд либӧ выль кывъяс абуӧсь). Мӧдыс шуас: математика йылысь пӧ оз позь комиыслы сёрнитны либӧ гижны, кыв структура пӧ оз лэдз. (Збыльвылас кӧ, гижӧмаӧсь зыранизация кадӧ дай ӧні гижӧны. Дерт, юалас кӧ менӧ тӧдса коми морт мехматса курсысь кутшӧмкӧ теорема йылысь, пырысьтӧм-пыр сылы ог вочавидз... но рочӧн сідз жӧ сьӧкыд лоас вочавидзны! Мортыс кӧ абу специалист, колӧ сылы дзонь лекция лыддьыны, а сы водзын мӧвпавны, кыдзи тайӧ лекциясӧ тэчны.)

Мортыд кӧ омӧля тӧдӧ коми кыв — тайӧ, буракӧ, абу сылӧн мыж: школаын, гашкӧ, абу велӧдӧмаӧсь, сэсся сьӧкыда уджавны, гашкӧ, ковмис да, лыддьысьны кадыс эз вӧв, дай комиӧн лыддьысьны некод абу ышӧдӧма... Но шуас кӧ сійӧ: "ме ачым коми, но комиӧн сьӧкыд сёрнитны да гижны" — мый та вылӧ шуан? Велалӧй, лыддьысьӧй, зільӧй тшӧкыдджыка комиӧн гижны. Элясигад тӧдӧмлун енэжсянь оз усь.

А кӧсъянныд кӧ йӧзлысь вежӧр "югдӧдны" да висьтавны, мый йылысь позьӧ либӧ оз позь гижны либӧ висьтавны комиӧн, медводз кыв историякӧд бура тӧдмасьӧй, зыранизация кадся текстъяс лыддьӧй.

Кутшӧм кад — сэтшӧм и публицистика

 Абу ыджыд гусятор: историкъяс, журналистъяс да с.в. пырджык кесъялӧны канму стройлы да ыджыдалысь класслы. Со неважӧн меным сюрис ӧти "яръюгыд" пример — Варыш йылысь гижӧд (2018-ӧд вося). Авторыс кутшӧмкӧ Е. Владимиров, мыджсьӧ пӧ И. Жеребцовлӧн очерк вылӧ. Ӧні гырысь капиталистъяс ыджыдалӧны да, коммунист йылысь, дерт, колӧ гижны иронияӧн, "за что боролись — на то и напоролись" шуигмоз да быдлаӧ кавычкаяс сюйигмоз. Лыддян кӧ гижӧдсӧ дзоньнас, гӧгӧрвоан: сійӧ пасквиль сяма. 

Кӧсъянныд кӧ тӧдмавны Варыш йылысь, лыддьӧй бурджык Илля Васьлысь "Сійӧ вӧлі ыджыд сьӧлӧма" казьтылан гижӧдсӧ, В. И. Мартыновлысь да Н. Н. Рочевлысь "Коми народлӧн пи" статьясӧ (Войвыв кодзув. 1983. № 7) либӧ архивысь мыйкӧ корсьӧй.

Варышлысь кывбуръяссӧ да статьяяссӧ ӧні позьӧ лыддьыны Коми онлайн небӧгаинысь. Енбиа морт вермӧма весиг мисьтӧм тема кузя мичаа гижны: босьтам, шуам, "Той" поэмасӧ. Ӧти сайын пасъя: тайӧ абу сатира да абу Маяковскӧйлы пӧдражайтӧм (кыдзи гижӧ Владимиров либӧ Жеребцов). Биа висьӧмысь сійӧ кадӧ збыльысь уна йӧз кулӧма.

Энӧ сетӧй асьнытӧ синтӧм гутъясӧ пӧртны!