Тайӧ цитатасӧ медводзысь аддзи Альберт Ванеевлысь небӧгсӧ лыддигӧн: сійӧ вӧлі босьтӧма «Веглясян да педзан кадӧ олім» кывбурлы эпиграф пыдди. Тайӧ мича, но наивнӧй кывбурыс гижӧма вӧлі сёр перестройка кадӧ:
«Веглясян да педзан кадӧ олім:
Кӧсйӧмъяслы кӧвъялісны полӧм...»
«Веглясян да педзан кадӧ олім:
Кӧсйӧмъяслы кӧвъялісны полӧм...»
«...Ӧні быттьӧ венім тірзян полӧм,
Да вот больгӧмӧн оз ладмы олӧм,
Ог кӧ кутӧй збыльысь зэлӧдчыны,
Уджсӧ бертны выльысь велӧдчыны.»
Регыдӧн Альберт Ванеев гӧгӧрвоӧма: перестройкасьыс сӧмын лёк лои. 1993-ӧд вося небӧгас йӧзӧдӧма «Ми кыргорув лэччим...» кывбурсӧ:
«...Сісь кыв: перестройка
Дзик пыкӧс кодь, дой кодь
Да син водзын чераньвез дзуг...»
А «педзан кадыс» эз нин кажитчы сылы вывті омӧльӧн:
«...Но ӧд сэки ми эг корысялӧй-дзайгӧй,
И эз лысьтны чӧвтны кок уланым лы,
Нӧйтӧм понъясӧн сэк асьнымӧс эг чайтӧй,
Чужан му весьтаным кывліс сьылӧм шы...»
(«Шузьӧм кад» кывбурысь)
Сёрӧнджык ме корси «Синтӧмавны ковмас велӧдчыны» цитата серти Иван Куратовлысь поэмасӧ («Пасъяс синтӧмлӧн»). Некымынысь нин сійӧс лыдди. Тайӧ автобиографическӧй поэма, но ме и сэсь некымын ас тӧдсаӧс аддзи. Шуам, казьтыштчис ыджыд мамлӧн нывъёртыс; ме сы ордӧ кувтӧдзыс ветлывлі. Сійӧ вӧлі ӧтка пӧч, пӧшти синтӧм. Со тайӧ стрӧкаяссӧ лыддигӧн пырысьтӧм-пыр и усис тӧд вылӧ:
«Коркӧ, уна уджавліг,
Виччысьлі ме гусьӧник
Ойбыртан кад, вой, мед аски
Бара пелька уджалас ки.
Муніс тайӧ райса кад.
Немкерӧм и пемыд — ад:
Зарни асыв ог нин виччысь,
Удж вылӧ ме ог нин мыччысь!
........
Коді мем, код чой-вок, код бур тӧдса,
Коді лёк йӧз — менам синлы пӧдса...
..........
Югыдтӧг и эбӧстӧг сэк эновтча,
Понда вӧймыны пыр лунысь-лунӧ...
Выльсӧ ог тӧд, важыс вунӧ,
Быд бур аддзывтӧг и лыддьытӧг.»
Нӧшта некымын тор поэмасьыс менӧ весиг синваӧдз вайӧдісны... А Гарпияяс йылысь лыддигӧн Тима Веньлӧн «Тӧв йыв Варыш» тӧд вылӧ усис. Со Иван Куратовлӧн:
«Тэ моз ми ог пӧдӧ муын, —
Гарпияяс раксӧны: —
Колльӧдам ми гу вылӧдзыд —
И бӧр карӧ — гуын кӧдзыд...
Паськыда ми югыд вылын
Гулюяскӧд, кутшъяскӧд
Лэбалам, ог гуӧ пырӧ...
Кув, эн пов! И шог сэн бырӧ!»
Лёк Гарпияяс лэбалӧны да синтӧм мортӧс гуӧ тойлалӧны. А «Тӧв йыв Варыш» поэмаын ӧбразыс дзик мӧдар: лэбалӧ повтӧм лэбач, а му вылын веглясьӧ лёк Гундыр. И мыйлакӧ мӧвп менам чужис: сёр перестройка да сы бӧрся кадӧ лёк Гарпияяс лэбавлісны да синтӧм йӧзӧс гуӧ тойлалісны, а ӧні Гундыръяс веглясьӧны да повтӧмджыкъяс вылын сералӧны. И тайӧ, и сійӧ — капитализм.
***
Талун Иван Куратовлӧн да Альберт Ванеевлӧн чужан лун. Медым жӧ коми йӧз оз синтӧмавны! Медым кутасны лыддьыны да пыдіа гӧгӧрвоны налысь гижӧдъяссӧ!
