воскресенье, 13 марта 2022 г.

Мед став дзоридзыс дзоридзалӧ!

Со кодсюрӧ пондісны Анна Кучевалысь "Шева чуман" мойдана повесьтсӧ критикуйтны: юрын пӧ нинӧм оз коль. Ёна шензи: буретш сюжетыс ясыда гӧгӧрвоана. Васалы, ичӧтик нывкалы сюрӧ чугун гугӧдан, гуся ӧдзӧс, еретнича вын, сэсся сійӧ велалас кутшӧ пӧртсьыны. Тӧдмасяс ортыскӧд. Сы бӧрын аддзас ыджыд мамыслысь ортсӧ — и регыд бабыс сьӧкыда висьмас. Васа мӧдӧдчас мӧдаръюгыдӧ Педьӧ чожыскӧд ловзьӧдана вала. Зэв сьӧкыд туй бӧрын ловзьӧдана васӧ найӧ судзӧдасны, но нывкаыс став вынсӧ воштас, ортыскӧд торйӧдчас и, асьсӧ нин ковмас кулӧмысь мездыны. Дзоньнас повесьтсӧ позьӧ лыддьыны "Войвыв кодзув" журналысь либӧ "Анятусь" котырысь.

Меным тай мойдыс ёна кажитчис-а. Ӧти-кӧ, кад бергӧдлӧмыс да ылдӧс (пространство) гугӧдалӧмыс либӧ вежлалӧмыс сьӧлӧм вылӧ воис. Чугун гугӧдан отсӧгӧн позьӧ чӧскыдторъяс босьтны. Гуся ӧдзӧс сайысь тшӧтш жӧ позьӧ быдсикас буртор судзӧдны; ӧдзӧсыс гуся жырйӧ петкӧдӧ, кӧть стен саяс ывла. Васа кутшӧ пӧртсьӧ — да мирсӧ аддзӧ нин кутш синмӧн:

"Синмыс ачыс куньсис — та мында рӧмсӧ да югыдсӧ Васалы эз на мойви аддзывнысӧ. Сэсся куньтырасьыштіс да этшаникаӧн кыйкъялыштіс жӧ гӧгӧрыс. Казяліс ылі конда вылысь кодзувкотъясӧс, вужля улысь шыр син югнитӧм, ты вомӧн лэбысь кӧрсунӧс, аддзис весиг, мый мышку саяс керсьӧ. Рӧмъясыс! Рӧмъясыс... татшӧм рӧмыс морт синмын абу, татшӧм кывйыс морт вомын абу..."

Васалысь корасны сэтӧр кор вайны, да сійӧ вӧрӧ ылалас (бара ылдӧс вежласьӧма да). Сэні паныдасьлас кулӧм ыджыд батьыскӧд да мӧдӧдчас сыкӧд бӧр. Вӧлӧмкӧ, и кад пондӧма вежласьны-кытшлавны:

"— Матын шуин да, та дыра мунам...
— Местаыс матын да, кадыс ылын.
— Кыдзи?
— Кадыс кытшлалӧ. Кымын дыр мунан, сымын ылӧ воан.
— А кытчӧ ми мунам?
— Бӧр водзӧ.
— А ӧні ми кӧнӧсь?
— Костас.
— Мый костас?
— Курич костас.
— Кутшӧм курич?

— Кад курич.
"

Ловзьӧдан ва корсигӧн Васа веськалӧ мӧдаръюгыдӧ, кӧні кадыс бара жӧ кытшлалӧ, весиг дзик нин дзугсьӧ:

"— Таладорас кадыс абу, талуныс аски, а аскиыс тӧрыт. Код тӧдас, кутшӧм лунын ті сибдінныд. Колӧкӧ, ті аскиас, а ыджыд мамыд войдӧрлунсӧ на колльӧдӧ, бӧръя лунсӧ. А, колӧкӧ, сійӧ аскомысяс нин, а ті талунсӧ вуджанныд. Ӧдвакӧ нин сійӧс суӧданныд. Кадыс ӧтарас и мӧдарас ветлӧ, туйсӧ дзугӧ."

...Мӧд-кӧ, мича мойдана кывйӧн повесьтыс гижӧма. Со вайӧда неыджыд фрагмент:

"Сатшкысис пыж нырыс діӧ. Эжва шӧрын козъя ді. Эжва шӧрын пожӧма ді. Ді джынйыс козъя, мӧд ді джынйыс пожӧма. Ді ӧтар-мӧдарас Эжваыс вожалӧ. Шуйга берегас еретнича Зарема сулалӧ, гӧрд платтьӧа, кинас ӧвтчӧ. Веськыд берегас ыджыд батьыс сулалӧ, еджыд паськӧма, кинас ӧвтчӧ. Ӧтиыс Васалы горзӧ. Мӧдыс Васалы горзӧ."

И сы бӧрын Васалы ковмас мӧвпавны: кокни туй бӧрйыны, медым ыджыд мамсӧ мездыны, али сьӧкыдсӧ? (Тшӧтш ёна сьӧлӧм вылӧ воис тайӧ местаыс.)

"— Василиса, лок татчӧ! Меланьӧ лок! — Горзӧ еретнича.
— Василисушка, лок ме дорӧ! Таланьӧ лок! — Горзӧ ыджыд батьыс.
— Василиса, лок! Ме тэнӧ велӧда, ставсӧ висьтала! Медся кужысь лоан сиктад! — Горзӧ еретнича.
— Василисушка, лок! Ме тэныд восьта! Медся тӧдысь лоан сиктад! — Горзӧ ыджыд бать.
— Василиса, лок! Быдӧн тэысь кутас повны, быдӧн кутас пыдди пуктыны! — Горзӧ еретнича.
— Василисушка лок! Быдӧн отсӧгла тэ дорӧ локтас, быдӧн кутас пыдди пуктыны! — Горзӧ ыджыд бать.
— Василиса, меланьӧ! Велӧда да, быдӧнӧс кутан кужны тшыкӧдны! — Горзӧ еретнича.
— Василисушка, таланьӧ! Велӧда да, быдӧнӧс кутан кужны бурдӧдны! — Горзӧ ыджыд бать.
— Василиса, меланьӧ! Велӧда ыджыд мамтӧ гуся сьӧд кывйӧн бурдӧдны! Аски нин бурдас! — Тшӧктӧ еретнича.
— Василисушка, таланьӧ! Отсала ыджыд мамтӧ бурдӧдны, туй инда, кипель сета. Ачыд ставсӧ судзӧдан, верман кӧ. — Корӧ ыджыд батьыс.
"

Васа весьӧпӧрас, сэсся сьӧкыдджык туйсӧ бӧръяс.

И шуда дзолядырся эпизодъяс (ворсӧмъяс да мый да) сьӧлӧмӧс вӧрзьӧдӧны.

Сідзкӧ, дона комияс, энӧ броткӧй, а лыддьӧй мича мойдсӧ!

Дерт, кокни гижӧдъяс тшӧтш жӧ колӧны. Но сыысь кындзи кӧ нинӧм мӧдтор оз ло, велӧдчӧмджык коми дугдас комиӧн лыддьысьны.

Мед жӧ став дзоридзыс дзоридзалӧ!