Эмӧсь-ӧ
миян йӧз, кодъяс эськӧ гижисны ёсь
публицистика да велӧдісны-югдӧдісны
комиясӧс? Тойлӧны тай горш озыръяс
ставнымӧс важ мира йирӧ, а ми пырам сэтчӧ
думайттӧг, да некод, буракӧ, оз и ӧлӧд...
Тыдалӧ, аслым ковмас шуны кыв-мӧд та
йылысь, кӧть и омӧлика на кужа гижны. А
сэсся кута виччысьны, кор локтас выль
Нёбдінса Виттор да югдӧдас коми войтырӧс
мича да сӧдз коми кывйӧн.
1.
Эмӧсь, вӧлӧмкӧ, коми йӧз, кодъяс ас стен
вылӧ пуктӧны гижӧдъяс “вежа” Микулай
сар либӧ “шуда” революцияводзса кад
йылысь. Коми мортлы ошкыны саръясӧс
некыдз
оз
позь. Сардырся кадӧ комияслӧн вӧлі ичӧт
позянлун велӧдчыны, кӧть найӧ ёна
зільӧмаӧсь да пыдди пуктӧмаӧсь велӧдчӧм
йӧзӧс. Политика сэки вӧлі дзик
русификаторскӧй, челядьӧс велӧдӧмаӧсь
гӧгӧрвотӧм роч кывйӧн. Та вӧсна озырджык
да велӧдчӧмаджык коми йӧз кызвыныс эз
пыдди пуктыны коми кыв, революция бӧрын
сувтӧмаӧсь коми газетъяслы да коми
школаяслы паныд. Сы йылысь позьӧ лыддьыны,
шуам, Сандрик Миколлӧн гижӧдъясысь.
2.
Ӧти коми мортлӧн листбокысь аддзи
репоститӧм гижӧд: Генри Форд шуӧма,
Октябрса революциясӧ пӧ вӧчӧмаӧсь,
медым еврей капиталистъяс вежисны роч
капиталистъясӧс, да тадзи пӧ и лои: ӧні
ӧд эмӧсь еврейяс-олигархъяс. Мый ме шуа?
Ӧти-кӧ, коммунистъяс сулалӧмаӧсь
капитализмлы паныд, нуӧдӧмаӧсь
национализация. Мыйла сэсся лоӧма
контрреволюция – тайӧ торъя сёрни.
Мӧд-кӧ, ӧнія озыръяс лыдын абу сӧмын
еврейяс, а еврейяс пиас унджыкыс прӧстӧй,
а абу озыр йӧз. Коймӧд-кӧ, Генри Фордӧс
цитируйтны дзик абу лӧсьыд: сійӧ ачыс
вӧлі “олигархӧн”, реакционнӧй видзӧдласа
мортӧн, сулалӧма профсоюзъяслы паныд,
финансируйтӧма немеч фашистъясӧс.
3.
Зэв жаль, но коми йӧз пиын, вӧлӧмкӧ, эмӧсь
антисемитъяс, весиг “лёк еврейяс”
йылысь видеояс паськӧдӧны. А менам эм
уджъёрт биология факультетысь, еврей,
сійӧ олӧ сӧмын ас удждон вылӧ (сійӧ
научнӧй сотрудник, тайӧ абу ыджыд “чин”).
Тӧданныд-ӧ ті, мый сійӧ сулалӧ коми кыв вӧсна, лэдзис менсьым гижӧдъясӧс коми
культура йылысь “Социальнӧй компас”
сайтын, отсаліс меным нуӧдны пикет Коми
представительство дорын?
Колӧ
сувтны оз еврейяслы паныд, а капитализмлы
паныд. Войтыръяс костын пинясьӧмысь
горш да наян йӧз сӧмын озырмасны, а
прӧстӧй йӧзлы лоас нӧшта
на лёкджык.
Ӧти
сайын, колӧ эськӧ комиӧдны бур,
прогрессивнӧй видзӧдласа еврей
гижысьясӧс: Шолом-Алейхемӧс, Ицхок-Лейбуш
Перецӧс, Менделе Мойхер-Сфоримӧс. Тадзи
ас чужан кыв пыр коми войтыр вермас
тӧдны, кыдзи збыльвылас овлӧмаӧсь
прӧстӧй еврейяс революцияводзса кадӧ
(кызвыныс – зэв гӧлиника, сьӧмыс тшӧкыда
эз тырмы весиг сёян вылӧ).
4.
“Энӧ дивитӧй ті менӧ, коми аньяс, бабаяс”... Видзӧдлыны кӧ коми аньлӧн
листбок вылӧ – вель тшӧкыда аддзан
эзотерика, гороскопъяс, “дивӧяс”...
Унатор – весиг абу важ коми культураысь.
Важ коми традицияяс йылысь, дерт, колӧ
тӧдны, но оз сы вӧсна, медым овны 19-ӧд
нэмын моз, а медым бурджыка гӧгӧрвоны
история, медым художествоа гижӧдъясын
да спектакльясын эз вӧвны дзугсьӧмъяс.
Пӧчиньяс ногӧн олӧм оз кыпӧд коми
культуратӧ! Босьтны важ олӧмысь позьӧ
сӧмын бурторсӧ (шуам, войтырлысь вежӧр),
а оз нинӧм
абуӧ эскӧм.
Колӧ,
медым коми кыв пыр коми йӧз югдӧдісны
вежӧрнысӧ, тӧдмалісны история йылысь
(уна-ӧ коми морт лыддьӧ важ “Ордым”
журнал?), лыддисны коми классикъясӧс,
висьталісны ывлавыв тӧдмалӧм да
математика йылысь, ставмирса культура
йылысь. Со, кодкӧ “репоститӧ” ас листбок
вылӧ гижӧд кутшӧмкӧ туналӧм йылысь (абу
история либӧ фольклористика боксянь,
а кыдз “рецепт”). А позьӧ та пыдди
висьталыштны комиӧн, шуам, Моцартлӧн
сонатаяс, Ван Гоглӧн серпасъяс йылысь
(гуглитны, чайта, ставным кужам). Позьӧ
(да колӧ) пуктыны коми гижысьяслысь
кывбуръяснысӧ да налӧн прозасьыс
цитатаяс. Медым коми кыв лоас ыджыд
культуракӧд йитӧдӧн да велӧдӧм паськӧдан
“инструментӧн”!
Октябрса
революция бӧрын коми прогрессивнӧй
интеллигенция вӧчӧма зэв унатор, медым
югдӧдны-пальӧдны коми войтырӧс. Нёбдінса
Витторӧс да Сандрик Миколӧс лыддигӧн
ме аддзи, кутшӧм гырысь удж нуӧдӧмаӧсь
тайӧ кадся коми гижысьяс, журналистъяс,
велӧдысьяс, туялысьяс... Унаӧс на пиысь
сэсся виӧма чакотка, либӧ репрессияяс,
либӧ Ыджыд тыш. Вайӧй огӧ кутӧй вины
найӧс мӧдысь!
