КОМИ КЫВ МЕНАМ ОЛӦМЫН – 3

Шойччан лунъяс: шуда здук

Выльвося каникул дырйи лыдди коми кывбуръяс: ёнджыкасӧ Тима Веньлысь да Елена Афанасьевалысь. Тайӧ кадӧ “Трипан Вась” вӧлі пуктӧма онлайн небӧгаинӧ. Ме дзик пыр босьтчи сійӧс лыддьыны. Дыр нокси кывкудйӧн, Ӧньӧ Лавӧс дӧзмӧді аслам юалӧмъясӧн, но верми. Паськыд тай вӧлӧм Тима Веньлӧн творчествоыс, уна сикаса стильяс сылӧн. Со тадзи заводитчӧ “Трипан Вась” висьтысь кывбурыс:

“Шӧвктуг Июнь тай воӧма, —

Томиник ичмонь кодь рам...

Збой лэчыдлуныс тай

      ывлалӧн кольӧма —

Раммӧма-маммӧма

      ныв юра ань...”

А тадзи – “Дорччысьяс”:

“Швачкӧны-дорӧны

            дорччысьяс...

Вылісянь сьӧкыда

            кӧрт вылӧ усьӧны

            мӧлӧтъяс.

Ыпкӧны-пӧльтӧны

            пушканъяс, —

            тырӧма ловныс...”

Но, медым гуманитарийяс мичаа гижӧны Тима Веньлӧн поэзия йылысь. Ме, математик, верма сӧмын цитируйтны:

“...Сӧмын нӧ шемӧсӧн коля тэ водзын сулалан

Ме, тэнӧ аддзысь и кылысь, кывтӧм пемӧс моз.”

(Со тадзи и тэча ас блогйӧс блокъясысь-цитатаясысь...)

Комиӧдім Сергей Елфимовкӧд да Ӧньӧ Лавкӧд Я. И. Перельманлӧн “Занимательные задачи и опыты” небӧгысь медводдза юкӧнсӧ (кабала вундасъясӧн ворсӧм йылысь) да лӧсьӧдім велӧдӧм паськӧдан блогйӧ выль гижӧд.

Отсалышті Инесса Орёллы нуӧдны “Сёрни-басни” котырсӧ. Пукті сэтчӧ кывбуръяс, шмоньяс, корсюрӧ кыпыд гижӧдъясӧн мича фотояс. Инесса во сайын кымын лои мамӧн да та вӧсна эз удит ноксьыны группаӧн тадзи жӧ зіля, кыдзи 2015-ӧд воын. А ме кӧсйи, медым котырыс водзӧ сӧвмис: помниті, кыдзи “Сёрни-басни” пыр коми кыв велӧді, енбиа да авъя йӧзкӧд тӧдмаси.

Кулӧмдінса “бунт”

Тӧвшӧр тӧлысь 16-ӧд лунӧ “Коми блогйысь” котырысь лыдди выльтор: Кулӧмдінса ай-мам пӧ оз кӧсйыны, медым налӧн челядь велӧдісны коми кыв кыдз чужан кыв. Тайӧ гижӧд бӧрын Елена Хозяинова вочавидзис: “Ме кымынысь эг ветлы съёмкаяс вылӧ Кулӧмдінӧ – сэні челядьыс медъёна яндысьӧны коми кывсьыс... Сэтшӧм лоис менам серпас юрын. Код дорӧ школаас он матыстчы, ставныс шуӧны “не умеем говорить по-коми”... Кӧть ставныслӧн сёрнитанногыс коми акцента... Мыйла тадзи артмӧма тайӧ школаас, да коді таын мыжа, абу тӧдса... А зэв жаль...” Нӧшта “Комиинформ” сайтын кодкӧ гижис: ӧнія коми кыв пӧ “новояз”, ме пӧ прамӧй коми морт, но ӧнӧдз ог гӧгӧрво “небӧг” кывсӧ. “Комиинформӧ” ыстӧг вӧчис Наталья Шахова, сылӧн пост бӧрын кодкӧ гижис: тайӧ пӧ буракӧ кутшӧмкӧ протест... Тайӧ жӧ рытнас ме гижи вочакыв, кӧні гӧгӧрвоӧді: коми кыв да литература – ыджыд донатор, сыысь оз позь эновтчыны. А прагматизм, мися, некодлы оз отсав: уджтӧмалӧм бизнеслы колана, ӧд сэки йӧзӧс позьӧ чорыдджыка да мырдӧнджык уджӧдны да.

“Комиинформ” лэдзӧма менсьым гижӧдӧс чинтыштӧмӧн: буржуазнӧй канмуса СМИ эз лысьт либӧ ачыс эз кӧсйы гижны уджтӧмалӧм йылысь. Наталья Шахова тай чышкӧма ас контактса гижӧдъяссӧ, на пиысь – менсьым письмӧӧс. Дзонь текст кольӧма “Социальнӧй компас” сайтын.

Выль контактъяс да выль отсӧг Контактын

2017-ӧд во, тӧвшӧр пом – урасьӧм. Инесса Орёл босьтчис выльӧн нуӧдны “Сёрни-басни” котырсӧ. Корис менӧ да Света Терентьеваӧс отсавны. Лӧсьӧдіс план: кор кутшӧм сикаса гижӧд ми вӧчам. Ме босьтчи нуӧдны куим рубрика: “коми кывбур”, “тӧдмав авторӧс” да “коми кывкуд”. Кывбуръяс босьті ёнджыкасӧ онлайн небӧгаинысь, нӧшта блогъясысь, контактса группаясысь, мукӧд сайтъясысь. Нёбдінса Витторлысь кывбуръяссӧ босьті ас пдф-каысь.

Корсюрӧ коми йӧз меным гижлӧмаӧсь. Шензьӧмаӧсь: Мӧскуаын пӧ ола, абу филолог, а коми кыв велӧді. (Да, со кыдзи овлӧ. Эз кӧ вай воча вокӧй Озаровскаяӧс, эг и тӧд коми кыв. Ӧні весиг неуна яндыся: мыйла водзджык ме эг велӧд некутшӧм Россияса войтырлысь кыв да весиг эг мӧвпав та йылысь?)

Менӧ корисны электроннӧй гижӧдлы сиӧм сыктывкарса конференцияӧ. Неуна чуйми, дзик абу специалист да. Весиг эг тӧд, кутшӧм доклад вӧчны. Ӧньӧ Лав шуис, позьӧ пӧ висьтавны, кыдзи велӧді коми кыв ӧтуввез отсӧгӧн. Тадзи и вӧчи. Тезисъясӧс гижи комиӧн.

Нӧшта урасьӧм тӧлысьнас участвуйті кык акцияын: лӧсьӧді коми кывлы сиӧм статья “Коми му” газетӧ, гижи коми диктант. Артмис тай эз омӧля, уна лыддьыси комиӧн да.

Таня...

Миян лача эз збыльмы. Танялӧн лои висьӧм рецидив, та бӧрын сійӧ вермис овны сӧмын тӧлысьӧн-джынйӧн. Сьӧкыд висьтавны та йылысь, весиг рочӧн ог куж колана кывъяс бӧрйыны.

Таня вӧлі медся енбиа да вына йӧз пиысь, кодъяскӧд ме паныдаси олӧм чӧж. Ме чайта, сійӧ лоис уна йӧзлы веськыд туй индалысьӧн.

Велӧді Танялысь некымын кывбур (“Письмӧ”, “Велӧдӧй менӧ гижны”, “Коми кыв”). Гортӧ ветлігмоз корсюрӧ найӧс казьтыла. Сувтӧ автобус пробкаӧ, сы пытшкын уна йӧз, ме тшӧтш на пиын сулала, а вежӧрам бергалӧ:

“...Велӧдӧй менӧ гижны, кывъясысь тэчны лача;

Велӧдӧй менӧ, кевма! Сӧстӧмӧн лоны надзӧн...”

Аттьӧ тэныд, Таня! 


PS Текст редактируйтіс Сергей Елфимов

КОМИ КЫВ МЕНАМ ОЛӦМЫН – 2

Коми енкӧлаӧ пырӧм

2016-ӧд во, урасьӧм – кос му тӧлысьяс. Со ме и эштӧді лыддьыны Цыпановлысь небӧгсӧ. Колӧ, дерт, коми кывсӧ водзӧ велӧдны. Менам ӧні ыджыд мог: математика терминологиясӧ лӧсьӧдны. Заводиті геометриясянь, вӧлі Гангнус да Гурвицлӧн велӧдчан небӧг да. Тэчи ӧтлааститан радзьяс (табличаяс), медым аддзыны: кутшӧм кывъяс эмӧсь велӧдчан небӧгас, задачникас, электроннӧй кывкудъяс да математика терминология кывкудъяс. Нӧшта гижи сэтчӧ ас вӧзйӧмъясӧс. Сэки ме кӧсйи, медым терминъяссӧ позис вӧлі ӧтвывтны-вуджӧдны вылыса математикаӧ. Та вӧсна корсюрӧ зэв дыр письмӧасим Ӧньӧ Лавкӧд (а сылы ӧд уна уджавны коліс). Неуна сёрӧнджык Сергей Елфимов (лютеранскӧй священник) босьтчис отсавны миянлы, сэки лои кокньыдджык. Сергей сулалӧ “ва коми” дор, та вӧсна зілис комиӧдны весиг войтыркостса терминъяс. Сійӧ зэв енбиа морт, вӧзйис уна бур идея. Со тадзи, важ небӧгъяс да ӧнія кывкудъяс отсӧгӧн, ми куимнанным тэчим школа математикалы терминология. Но сійӧс коліс сэсся кыдзикӧ видлавны: тэчны сёрникузяяс, сэсся йӧзлы петкӧдлыны. Ме шуи лӧсьӧдны контактса группаӧс.

Нӧшта тайӧ кадӧ ме босьтчи отсавны велӧдчысьяслы “Ме велӧда коми кыв” группаын. Сэки вӧчи пӧшти став гортса уджнысӧ, аслым интереснӧ вӧлі да. Челядьлы “халява” вӧлі.

Тӧдмалі “Коми блогйысь” котыр йылысь. Лыдди сэтысь Татьяна Шаховалысь, Татьяна Кирпиченколысь да Алёна Старцевалысь кывбуръяссӧ, Елена Рассыхаевалысь гижӧдъяс билингвизм йылысь.

Контактса группаяс видзӧдігӧн ме гӧгӧрвои: комияс пиын эм вель уна йӧз, кодъяс яндысьӧны сёрнитны комиӧн, оз пыдди пуктыны коми культура. Та вӧсна босьтчи лӧсьӧдны “Социальнӧй компас” сайтӧ гижӧд цикл, медым тӧдмӧдны йӧзӧс коми культураӧн, историяӧн да налӧн ӧнія проблемаясӧн. (Тайӧ сайтсӧ нуӧдӧ менам университетса уджъёрт. Сійӧ биолог, коркӧ важӧн ветліс Коми муӧ, сэні туяліс лэбачьясӧс.)

2016-ӧд во, ода-кора – моз тӧлысьяс. Тайӧ кадӧ менам вӧлі кык мог: лӧсьӧдны слайдъяс “математика комиӧн” группаӧ (кӧсйи восьтыны сійӧс арнас) да вӧчны гижӧдъяс “Социальнӧй компасӧ”.

Вӧчи геометрия, арифметика да алгебра йылысь текстъяс, ысті найӧс Сергейлы. Войдӧр меным вӧлі вель сьӧкыд: математикаын аслыспӧлӧс сёрникузя тэчас, а ме коми кыв эгджык бура тӧд. Но сэсся велалі гижавны теоремаяс да эскӧдӧмъяс (докажитӧмъяс).

“Компасӧ” гижи комияслӧн важ история йылысь, Кулӧмдінса бунт йылысь, 19-ӧд нэмся нималана коми йӧз йылысь (В. Н. Латкин, Г. С. Лыткин, И. А. Куратов йылысь), Коми муын 19-ӧд нэмся велӧдан тэчасног йылысь, 20-ӧд нэм заводитӧмся нималана коми йӧз йылысь (В. П. Налимов, К. Ф. Жаков, Питирим Сорокин, В. А. Молодцов йылысь).

Босьтчи унджык лыддьыны комиӧн. Аддзи ӧтуввезйысь Иван Куратовлысь да Нёбдінса Витторлысь небӧгъяссӧ. Гижи налысь некымын кывбур блокнотӧ да лыдди сэсся транспортын. Уна гижӧд тайӧ кадӧ вӧлі пуктӧма коми онлайн небӧгаинӧ: ывлавыв тӧдмалӧм, медицина, история йылысь. Вӧлӧмкӧ, 20-ӧд вояс заводитчигӧн гижӧмаӧсь нин велӧдӧм паськӧдан небӧгъяс, лӧсьӧдӧмаӧсь коми терминъяс: шоммӧдан газ – кислород, шома газ – углекислӧй газ, ӧзъян газ – водород да с.в. Лыдди “Коми блогйысь” группаысь важ да выль гижӧдъяс. Со Таня Кирпиченко пуктӧма ассьыс выль кывбурсӧ:

“Менам войвывса мойд, коми кыв,

Кутшӧм дыр тэлань восьлалі чӧла...

Ме и нэм помӧдз тэ дінӧ кела,

Карысь петавлӧм ичӧтик ныв...”

А тӧлысь мысти тӧдмалі лёк выльторсӧ: Таня чорыда висьмис...

2016-ӧд во, кӧч – ӧшым тӧлысьяс. Восьті “математика комиӧн” группасӧ. Йӧз сэтчӧ пырисны, но... найӧ пӧшти ставныс вӧлӧмаӧсь гуманитарийясӧн да математика вунӧдӧмаӧсь. Жугыльтчи, весиг неуна паникуйті, но кыдзкӧ водзӧ нуӧді группаӧс.

Водзӧ тӧдмаси коми литератураӧн: лыдди Альберт Ванеевлысь “Оз овлы гожӧм бӧрын тулыс” да “Ми войвывса пиян” кывбуръяссӧ; Елена Афанасьевалысь “Мырпома дзуяс” мойдсӧ “Куим ю” группаысь (сэсся сійӧ вӧлі лэдзӧма кыдз “Дуда платтьӧа” небӧг); Таня Кирпиченколысь кывбуръяссӧ; Жугыльлысь “Коді мыжа?..” пьесасӧ; Тима Веньлысь некымын кывбур. Найӧ збыль зэв мичаӧсь да сьӧлӧмӧ йиджанаӧсь:

“Тӧлысь-кодзув ӧтарсянь – вылісянь.

Еджговлӧз лым мӧдарсянь – улісянь.

Юрвыв кодзув зэв вылын дзирдалӧ.

Шытӧг ылын, войвылын, чардалӧ...”

(Нёбдінса Виттор “Казьтылан торпыригъяс” гижӧдас висьталіс: Жан Морӧс пӧ шуис тайӧ кывбурсӧ шедеврӧн. Збыль ӧд! А снобъяс, кодъяс оз кӧсйыны коми кыв велӧдны, оз и тӧдны тайӧ мичлун йылысь. Коньӧр йӧз...)

Тайӧ кадӧ “Коми блогйысь” котырыс ёна кыптіс. Пӧшти быд лунӧ мыччысис кутшӧмкӧ выль гижӧд. Нимкодьпырысь найӧс лыдди, бура гижӧмаӧсь да. Кутшӧмсюрӧ гижӧдъясысь жугыльтчи. (Тӧді эськӧ сэки, кутшӧм шог лоас во мысти!) Со Елена Рассыхаева висьталӧ: уна семьяын коми бать-мам сёрнитӧны челядькӧд сӧмын рочӧн, роч батьяс оз лэдзны коми мамъяслы ас челядькӧд сёрнитны комиӧн. Со Ӧньӧ Лав гижӧ “Сьӧд ар” кывбурсӧ (ме сыысь весиг повзи):

“со бара чунь ӧтнам

да некодлы ковтӧм

кӧть йӧз пиын век на

да нэм помла повтӧм...”

Тайӧ ӧд йӧзлӧн веськодьлун вӧсна. Яндзим меным кӧдзыд “прагматикъясысь”, кӧть и гӧгӧрвоа: Коми муын олӧм зэв сьӧкыд. Мый керны, медым коми войтыр садьмис?

Ӧшым тӧлысьнас восьті ас велӧдӧм паськӧдан блогӧс. Гижи водзкыв, пасйи лӧсьӧдӧм терминъяс. Сэсся гижи Дидоналы нӧдӧм йылысь: кутшӧм индӧм кузьтаа кытшалан чукля визь гартӧ медся паськыд эрда мыгӧрсӧ? Вочакыв: тайӧ кытшвизь. (Кытшалан чукля визь – замкнутая кривая, медся паськыд эрда – с наибольшей площадью, кытшвизь – окружность.)

2016-ӧд во колльӧдігӧн тэчи уна план (водзӧ “Социальнӧй компасӧ” гижны комияс йылысь, выль блогйӧс да “математика комиӧн” группаӧс нуӧдны, мича коми литература лыддьыны). Куті лача (мукӧдъяс моз): Таня Кирпиченко вермас ас висьӧмсӧ, дай локтан во лоас шудаджык...

КОМИ КЫВ МЕНАМ ОЛӦМЫН – 1

Сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн лоӧмторъяс

2012-ӧд во. Коркӧ ӧтчыд ме ордӧ локтіс воча вокӧй да вайис Ольга Озаровскаялысь небӧгсӧ (чукӧртӧм помор фольклор): ёртыс пӧ сетӧма лыддьыштны. Батьӧй видзӧдліс, ыштіс, ӧтуввез пыр ньӧбис Озаровскаясӧ да нӧшта некымын небӧг Кардор обласьт йылысь. На пиысь – А. И. Шренклысь туйвывса пасйӧдъяссӧ.

2014-ӧд во. Ветлі математика конференцияӧ да босьті Шренклысь небӧгсӧ. Туйын да шойччан кадӧ лыдди. Сэні тай не сӧмын Кардорса муяс йылысь гижӧма, но и войвывса коми да ненечьяс муяс йылысь. Вӧліны этнография серпасторъяс и. Ог вермы найӧс шуны “рекламаӧн”, но кыдзкӧ друг гӧгӧрвои: ме ӧд пӧшти нинӧм ог тӧд комияс йылысь... А найӧс ӧд позьӧ шуны суседъясӧн, батьӧй Кардор обласьтысь да.

2015-ӧд во. Корсюрӧ лыддьышті ӧтуввезйысь комияс йылысь. Видзӧдлі Игнатовлысь серпасъяс коми легендаяс серти, кывзі коми сьыланкывъяс (та водзын дзик эг тӧд, кыдзи юргӧ коми кыв). Моз тӧлысьнас меным инмис “Основы финноугорского языкознания” небӧг. Сійӧ лингвистъяслы да, эг ставсӧ гӧгӧрво. Но лои интереснӧ – кыдзи нӧ коми кыв тэчӧма? Верма-ӧ сійӧс велӧдны? Абу ӧд вывті сюсь кывъясын...

Моз тӧлысь 29-ӧд лун. Гуглӧн аддзи Цыпановлысь велӧдчан небӧгсӧ (1992-ӧд восясӧ), пукті дискӧ да босьтчи лыддьыны.

Велӧдӧм.

Кӧч тӧлысь. Медводдза вежон чӧж лыдди небӧгсӧ дзик ӧтнам. Вӧчи уджъяс, нӧшта электричкаын “тренируйтчи” ӧшиньӧд видзӧдігӧн: тані керка, сэні пос, тайӧ пуяс, тайӧ морт, а сійӧ пон... Вӧлі нимкодь тӧдса кывйитлӧс сьыланкывъясын аддзигӧн либӧ кылігӧн: “еджыд лым”, “югыд шонді”... Цыпановлӧн небӧг збыль зэв бура лӧсьӧдӧма, но вӧліны неыджыд тырмытӧмторъяс: корсюрӧ авторыс вӧдитчис материалӧн, мый йылысь эз на висьтав. Та вӧсна ме корси контактса группаяс пиысь “коми кыв” да аддзи велӧдчан котырсӧ: “Ме велӧда коми кыв – я учу коми язык”. Сэсся репостъяс пыр тӧдмаси и “Сёрни-басни” котырӧн. Зэв гажаӧн, югыдӧн сійӧ меным кажитчис. Пыри сэтчӧ коркӧ кӧч тӧлысь помын, сэки видлі и ичӧтик комментарийяс гижны. Кужи нин гӧгӧрвоны прӧстӧй сёрникузяяс да фразаяс.

Йирым тӧлысь. Велӧді кадакывъяс да кывбӧръяс йылысь урокъяс. Та бӧрын верми гӧгӧрвоны прӧстӧй текстлысь (юӧртӧмлысь, биографиялысь) шӧр мӧвп. Тайӧ, дерт, вӧлі нимкодь: кык тӧлысь чӧж эг на велӧд, а мыйкӧ кужи нин. Аддзи финн-йӧгра лабораторияса электроннӧй кывкудъяссӧ (ог гӧгӧрво, мыйла роч челядьлӧн бать-мам оз тӧдны на йылысь; быттьӧ корсян системаясӧн вӧдитчыны оз кужны...). Тайӧ кадӧ унджык практикуйтчи. Гижи Сёрни-басниӧ комментарийяс (вуджӧді дженьыд гижӧдъяс роч вылӧ либӧ комиӧн вочавидзи). Кор лыдди кывбӧръяс йылысь, гижи “Ме велӧда коми кыв” котырӧ математика удж витӧд класслы (мыйлакӧ окота лои): “Ӧти часын А пунктсянь мӧдӧдчӧ пыж и кывтӧ ю ньылыд. Кык часын сійӧ локтӧ В пунктӧдз, бергӧдчӧ и катӧ А пунктлань ю паныд. Кык часын А пунктсянь мӧдӧдчӧ пур и кывтӧ В пунктлань. Вит часын сійӧ локтӧ В пунктӧдз. Кор пыж и пур паныдасьӧны?”

Тӧдмаси коми кывбуръясӧн: Цыпановлӧн небӧгас вӧлі медводдза кык строфа Михаил Лебедевлӧн “Гажа тулыс воис” кывбурсьыс да медводдза куим строфа Иван Куратовлӧн “Коми кыв” кывбурсьыс; “Сёрни-басни” котырысь аддзи Михаил Лебедевлысь “Морт олӧм” кывбурсӧ (гижӧма 1920-ӧд воын). Зэв кыпыдӧн сійӧ меным кажитчис:

“...Миян вӧльнӧй муын

Быдлаын эм школа.

Шуда сійӧ мортыд,

Коді сэтчӧ волӧ.

Быдтор сійӧ кутас

Тӧдны, гӧгӧрвоны.

Сюсь вежӧра мортӧн

Вермас сэсся лоны.

Миян вӧльнӧй мулӧн

Мичлун сылы воссяс,

Ӧтувъя удж вӧчны

Зіля сійӧ босьтсяс...”

Нӧшта аддзи Петыр Саньӧлысь “Сиктса челядьлы” кывбурсӧ. Сэки сійӧ вывті на сьӧкыдӧн вӧлі. Но ме казялі сылысь аслыспӧлӧслунсӧ (роч кывбуръяс серти) да мичлунсӧ.

Тайӧ кадӧ некодкӧд эг на ёртась, но аддзи контактын сюсь да авъя йӧз. Со кутшӧм интереснӧй тай коми культура! А ме Мӧскуаын олігӧн эг и тӧд сы йылысь...

Вӧльгым – ӧшым тӧлысьяс. Кадӧй менам вӧлі вель этша да, теория пӧшти эг велӧд. Сӧмын кык урок конспектируйті. Но ноябрся гажлунъясӧ лыдди Михаил Лебедевлысь “Яг-Морт” поэмасӧ. Дыр нокси кывкудйӧн (нӧшта ӧтуввез вӧлі зэв ньӧжмыдӧн), но верми. Ок и мичаа жӧ гижӧма! Эг весьшӧрӧ кык тӧлысь чӧж Цыпановӧс “штудируйт”...

Кывзі (бара жӧ Сёрни-басни котырысь), кыдзи Кирилл Сухогузов лыддис Тима Веньлысь “Кыланныд!” кывбурсӧ:

“Кӧні ті, сьӧлӧмъяс?

Кӧнӧсь ті, кыпыдъяс? 

Шыасьӧй! ...”

Веськыда кӧ шуны, тайӧ кадӧ Сёрни-басни котырыс вӧлі зэв гажаӧн, сэтчӧ пукталӧмаӧсь уна шмонь да мича серпас. Ме сэтчӧ тшӧкыда гижи ас комментарийясӧс: практика меным колӧ вӧлі, а сёрнитны некодкӧд, гижны некодлы... Ӧшым тӧлысь помын вӧзйи ас выльторсӧ: уськӧді тӧд вылӧ химическӧй факультетса шмонь, кыдзи дыш студент эз вӧч опыт да сэсся велӧдыськӧд сёрнитігӧн дыр тӧдмаліс неджӧглысь (осадоклысь) рӧмсӧ. Комментарийясын сёрнитыштім: колана ногӧн-ӧ ме комиӧді “осадок” кывсӧ? Ме сэки тӧді нин: 30-ӧд воясын лӧсьӧдӧмаӧсь физика велӧдан небӧгъяс (аддзи учебникса ӧти листбок foto11.com сайтысь да). Юалі Ӧньӧ Лавлысь, сійӧ сетіс ыстӧг финн-йӧгра лабораторияса листбокӧ, кытчӧ пуктӧмаӧсь 20–30-ӧд воясся небӧгъяс. На пиысь химия небӧгъяс. (А листбокыс тайӧ збыль интереснӧй: позьӧ тӧдмавны, кыдзи Коми муын сӧвмис уна сикаса литература.)

2016-ӧд во, тӧвшӧр тӧлысь. Эштӧді лыддьыны Цыпановлысь небӧгсӧ. Кывкудсӧ видзӧдігӧн аддзи “вариационный – вежласян” кывсӧ (тыдалӧ, корси “ряд” кывсӧ, а кывкудйын вӧлі сідзжӧ “вариационный ряд”). А ме ӧд велӧда студентъяслы вежласян арталӧм (вариационнӧй исчисленньӧ). Дерт, ме босьтчи корсьны “исчисление” кывсӧ, сэсся Ӧньӧ Лавлы гижи уна-уна юалӧм математика терминъяс йылысь. Позьӧ ӧд, мися, “научпоп” комиӧн гижны. Босьті 2011-ӧд вося математика терминъяс кывкудсӧ, 1933-ӧд вося геометрия задачник. Видлі терминъяс сэтысь да электроннӧй кывкудйысь... уна тай лӧсявтӧмлун! Со Ӧньӧ Лав и вӧзйис меным лӧсьӧдыштны терминологиясӧ.

Мый таысь артмис да кыдзи водзӧ ме тӧдмалі коми кыв да коми культура, гижа мӧд юкӧнас.

Нимкодьтор да ичӧтик отсӧг

Ода-кора тӧлыссянь  ме босьтчи лыддьыны коми гижӧдъяс текст файлъясысь да ӧтпырйӧ найӧс редактируйтны. Татшӧм ногӧн лыдди Сандрик Миколлысь "Коми ёртъяс дінӧ" небӧгсӧ, Альберт Ванеевлысь "Войвывса сонетъяс" да нӧшта сылысь 1979-ӧд вося кывбур чукӧрсӧ, Нёбдінса Витторлысь "Югыд кодзув" да "Вабергач" гижӧд чукӧръяссӧ. Тадзи и литератураӧн тӧдмася, и дзугсьӧмъяс-ӧпечаткаяс чышка. 

Дерт, вит небӧг – вывті этша. Но ме чайта: весиг ичӧтик отсӧг финн-йӧгра лабораториялы – тайӧ отсӧг. Та вӧсна кӧсъя водзӧ тадзи лыддьысьны-редактируйтны.

Локтан кык тӧлысьнас менам мехматын лоас унджык удж: нуӧда контрольнӧйяс, консультацияяс, коллоквиумъяс да сідз водзӧ, сэсся лоас зачёт кад... Но ньӧжйӧн лыддьыны верма. А тӧв шӧр тӧлысьнас бара лоас кокньыдджык.

Бура планируйтны уджӧс ог куж да, гижӧдъяссӧ  бӧръя случайнӧй ногӧн: мый эг на лыддьы, сійӧс и босьта. Вӧзъяс кӧ кодкӧ мыйкӧ бурджыкӧс,  медым лоис пӧльза коми кыв корпуслы да коми онлайн небӧгаинлы, шуа сылы ыджыд аттьӧ. 

"Менам юр вывтыр дзик удж, — кыдзи верман — сідзи-й гиж!"

Во да джын чӧж нин лыддя коми блогъяс. Казьтыла, кыдзи уна гижӧд вӧлі колян арнас. Нимкодьпырысь найӧс лыдди, сэсся весиг ассьым "Велӧдӧм паськӧдан блог" босьтчи нуӧдны. А тавося арнас блогйысьяс тай ланьтӧмаӧсь, весиг "Коми блогйысь" группаысь йӧз петӧны... Тыдалӧ, олӧмыс лои сьӧкыдджык да ставыслы колӧ уджавны лун и вой.

Уськӧді тӧд вылӧ Нёбдінса Витторлысь "Эн тӧждысь! Эн шогсьы!" кывбурсӧ да Ивӧ Ёгорлысь пасйӧдсӧ "Югыд кодзув" небӧгысь. Со тайӧ пасйӧдыс:

"Эн тӧждысь, эн шогсьы (43 л.б.). Печатайтӧма «Удж» газетын 1921 вося март 9-ӧд лунӧ. Нёбдінса Витторлӧн сборникъясӧ да книгаясӧ эз пырав.

«Удж» газетын март 6-ӧд лунӧ петіс «Видз» кырымпас улын письмӧ «Коми гижысьяслы». Авторыс сэні гижӧ:

«Кӧнӧсь ті, коми гижысьяс, кытчӧ ланьтінныд; оз тыдавны гижӧдъяс тіян коми газетын, оз кывны тіян кывъясныд спектакльяс вылын? Кытчӧ ті ланьтінныд, лӧсьыд гижӧдъяс онӧ гижалӧй?

Кӧні тэ, «Ыджыд мыж», «Гудрасьӧм» — тайӧ зэв мичаторъяссӧ гижысь?! Локтісны спектакль вылӧ коми йӧз жугыльӧсь, очсалӧны. Мыйла нӧ, другъясӧй, жугыльӧсь? Гашкӧ, притча кутшӧмкӧ суис? Притчаыс суис, дерт, шогъяс зэв уна... Но медъёна гажтӧмчам сы понда: оз гиж нинӧмтор Нёбдінса Виттор. Коми йӧзӧс гажӧдысь ланьтӧма. (Сэсся «Видз» шыасьӧ М. Лебедев да Колегов Егор дінӧ).

Тайӧ письмӧ дінас эм содтӧд, кодӧс кырымалӧ «Сизь»: 

«Кӧні тэ, Илля Вась? Некор тай нӧ он гижыштлы газетӧ комиӧн.

Кӧні Сандрик Микул?

Кӧні мукӧд коми гижысьяс?

Ставныс ланьтӧмаӧсь, некод нинӧм газетӧ комиӧн оз гиж. Шог, вывті шог».

Тайӧ письмӧяс вылас и вочавидзӧ Нёбдінса Виттор аслас «Эн тӧждысь! Эн шогсьы!» кывбурӧн. Егор Колегов печатайтӧ кывбур, кодӧс нимтӧ «Ог вермы»: уджӧй пӧ уна да ог вермы гижныс. Илля Вась «Визь» псевдоним улын печатайтӧ тайӧ жӧ газетас (март 9-ӧд лунӧ) кывбур «Кольӧма тай» — вичко служба йылысь, коді оз нин сет поп-дяклы воддза моз лышкыд олӧм."

Сэки, дерт, комияс кутӧмаӧсь лача, локтан олӧм пӧ лоас шудаӧн да югыдӧн:

      "Сэки уна гажатор
       Мича коми кывйӧн, збыль,
       Сьылам!"

Но и ӧні сетчыны оз ков. Колян воын, конкурс бӧрын, унаысь гижӧмаӧсь коми блогъяс йылысь ӧтуввезйын, вӧчӧмаӧсь телевидение уджтасъяс. А таво быттьӧ кризис...

Дона ёртъясӧй, виччыся Тіянлысь гижӧдъяснытӧ да пасйӧдъяснытӧ! 

Некор мӧй сэсся оз ворсны Нёбдінса Витторлысь “Райын” да “Инасьтӧм лов” пьесаяс?

Ӧні ме лыддя Нёбдінса Витторлысь пьесаяс. Ёна тай сьӧлӧм вылӧ воисны “Райын” да “Инасьтӧм лов”! Найӧс лыддигӧн ме Марк Твенӧс казьтышті, прансуз йӧзкостса мойдсӧ – “Кыдзи Пьер чӧртӧс ылӧдіс”... сыысь кындзи, сэні аслыспӧлӧс коми колорит, уна мича коми сьыланкыв. Сьӧлӧмсянь сералі, кор став анделъяс босьтчисны Сюзь Матвейкӧд сьывны “Шондібанӧй, олӧмӧй” да “Уна нывъяс чукӧртчисны”, а сэсся пӧшти став райса олӧм путкыльтчис: “Мунны нин оз позь рай кузя, гӧгӧр быдлаын сьылӧны коми сьыланкывъяс! Став анделыс и став праведникыс!..” Вайи син водзӧ став тайӧ сьылӧм-йӧктӧм-ворсӧм. Да уна мукӧд серамбанатор либӧ сьӧлӧм вӧрзьӧдантор аддзи.

Сералі, а сэсся лои гажтӧм. Коркӧ тай вӧлӧмаӧсь пьесаясыс зэв популярнӧйӧсь... А ӧні полӧны дӧзмӧдны “юрбитысь” йӧзӧс. Мӧдарсянь, рыноклӧн “тыдавтӧм ки” оз сет ворсны татшӧм пьесаяс. И некод талы оз водзсась.

Колис сӧмын лыддьыны, вайны син водзӧ пьесаяслысь став мичлунсӧ да шуны Нёбдінса Витторлы ыджыд-ыджыд аттьӧ!