КОМИ КЫВ МЕНАМ ОЛӦМЫН – 4

Коми енкӧла да помтӧм муртӧса ылдӧс* костын

* помтӧм муртӧса ылдӧс – бесконечномерное пространство

Коми кывйӧн ноксьӧм лои меным пӧшти мӧд уджӧн, вель уна кад сы вылӧ видзи да. Университетын, дерт, став коланаторӧс вӧчи, выль кык семинар нуӧді (ачым колян воын кори “орчча” кафедраса веськӧдлысьясӧс: кӧсъя, мися, функциональнӧй анализ да действительнӧй анализ велӧдны). Со и артмис: студентъяслы помтӧм муртӧса ылдӧсъяс йылысь висьтавла, мукӧд математика уджӧс вӧча, а сэсся коми енкӧлаӧ дзумгыся.

Кыкысь ветлі Коми муӧ. Рака тӧлысьнас кык лун чӧж олышті Сыктывкарын, вӧчи доклад электроннӧй гижӧдлы сиӧм конференция вылын. Аддзысьлі сэні контактса ёртъяскӧд, ньӧби “Ордым” лавкаысь некымын коми небӧг. Пыри финн-йӧгра лабораторияӧ, кӧні Ӧньӧ Лав козьналіс меным диск коми гижӧдъясӧн: сэні вӧліны текстовӧй файлъяс да пдфкаяс, на пиын коми гижысьяслӧн небӧгъяс, гижӧд чукӧръяс, уна сикаса кывкудъяс, журналъяс (“Ордым”, “Ударник”, “Войвыв кодзув” да мукӧдъяс), велӧдчан небӧгъяс, лингвистика йылысь гижӧдъяс да мукӧдтор. Тайӧ, дерт, вӧлі меным кивыв. Ӧнӧдз зэв рад, мый слӧйми Сыктывкарӧ ветлыны. А сора тӧлысьнас олышті Изьваын, “Луд” гажлун дырйи.

Сыктывкарын олігӧн Артур Артеев (журналист) козьналіс меным некымын коми небӧг, на пиын вӧлі Геннадий Юшковлӧн “Ловъя лов” гижӧд чукӧрсӧ. Лыдди сыысь “Вилядь сиктса ань” висьтсӧ. Ме та водзын тӧді нин коми войнабӧрся колхозлӧн сьӧкыдлун йылысь, Д.В. Милохинлысь да А.Ф. Сметанинлысь монографиясӧ видзӧдлышті да. А со мый Геннадий Юшков гижӧма та йылысь коми сиктса ань нимсянь: 

“Ме гӧгӧрвои, мый зэв на сьӧкыд государствоыслы, дзоньвидзаӧ на, кыдз шуласны, колӧ асьсӧ вайӧдны, да сійӧн эг и забедуйтчы нинӧмысь. Мый дыра, мися, ковмас, сы дыра и гӧлялам, мед сӧмын шондіалас-а.

Но вот кывсьыны кутіс, мый эз нин кольны война туйясыс, мый водзӧ нин олӧмыс паськӧдчӧ-бордъясьӧ, юяс нин ӧтлаалӧны, а колхозъястӧ быттьӧ вунӧдісны, некутшӧма эз кокньӧдны. Поставкаястӧ донтӧм донысь на босьтлісны. Дас кӧпейка вӧлі жаляддза йӧв литрсьыд сетӧны. Яй килосьыд тӧкӧтьыштӧ унджык. Кысь сэсся ыджыд доходыс колхозыдлы?”

Со тадзи: тшыг нисьӧ пӧт кресьтяна ноксьӧмаӧсь-мырсьӧмаӧсь, пуктӧмаӧсь ассьыныс пай сӧветскӧй экономикаӧ. А ӧні эмӧсь йӧй йӧз, кодъяс колхозникъясӧс оз пыдди пуктыны.

Водзӧ лыдди коми кывбуръяс: Александр Лужиковлысь, Алёна Шомысовалысь, Ӧльга Баженовалысь, Баяр Любалысь, Евгений Козловлысь, Владимир Тиминлысь, Юрий Васютовлысь, Альберт Ванеевлысь, Геннадий Юшковлысь, Владимир Поповлысь, Николай Фроловлысь (Сук Пармалысь), Василий Лодыгинлысь, Фёдор Щербаковлысь.

Александр Лужиков, дерт, менам медся радейтана поэтъяс лыдын. Сылӧн кывбуръяс джуджыд мӧвпъясаӧсь да зэв мича кывйӧн гижӧмаӧсь, зэв мылаӧсь. Босьтам кӧть тайӧс (“Измӧм синва” висьтысь):

“Олӧмыс –

олана-вылана,

асъядор сьылана,

сьӧлӧмӧн кылана,

гажа на,

мыла на,

лолӧйлы колана,

няня

и сола на, –

олана!

Таладор югыдыс –

колӧ на!

Ола на!

Мӧдарас –

вола на...”

Альберт Ванеевӧс лыддигӧн тӧдмалі, мый сэтшӧмыс “сонетъяс гӧрӧд” (рочӧн кӧ, “венок сонетов”). Тайӧ 15 сонетысь кытш. Сійӧ тэчӧма тадзи: мӧд сонетлӧн медводдза визьыс лоӧ медводдза сонетлӧн медбӧръя визьӧн, коймӧд сонетлӧн медводдза визьыс лоӧ мӧд сонетлӧн медбӧръя визьӧн, да с.в.; дас нёльӧд сонетлӧн медбӧръя визьыс лоӧ медводдза сонетлӧн медводдза визьӧн (артмӧ “кытш”). А медбӧръя, дас витӧд сонетыс тэчӧма воддза дас нёль сонетлӧн медводдза визьясысь. Тайӧ формаыс чужӧма Италияын XIII-ӧд нэмын. Вывті сьӧкыд тэчны сонетъяс гӧрӧдтӧ, но Альберт Ванеевлӧн “Чужан сиктӧй менам” зэв лӧсьыда артмӧма! Жаль, сылысь гижӧдъяссӧ оз на позь пуктыны коми онлайн небӧгаинӧ да, ог вермы петкӧдлыны тайӧ мичлунсӧ...

Гожӧмнас пукті кывбуръяс “Сёрни-басни” котырӧ пӧшти во джын кежлӧ (ӧкмис уна материал да). Вӧліны менам и мукӧд ичӧтик “проектъяс” тайӧ группаыслы, но найӧ эз збыльмыны. Кӧсйи юклыны Нёбдінса Витторлысь “Зыранизация” поэмасӧ дас кымын тор вылӧ да пуктавны сійӧс “Сёрни-басниӧ” серпасъясӧн. Ачым серпасавны ог куж да, шыӧдчи йӧз дінӧ: коді отсалас меным? Морт кык вочавидзис, гашкӧ пӧ и отсала, но сэсся бара нинӧм эз гижны. Но инӧ. Ӧні “Зыранизацияыд” пуктӧма нин коми онлайн небӧгаинӧ да, сійӧс позьӧ дзоньнас лыддьыны. Мӧд идея вӧлі татшӧмӧн: вӧчны лыддьысьны чуксалан плакат. Инесса Орёлкӧд нуӧдім конкурс: коді гижас медся бур шыӧдчӧм? Вермис Валентина Карпенко, “Небӧг киад кӧ он кут – вунӧдан и шыпас куд!” чукӧстӧмӧн. Но сэсся бара жӧ ковмис вӧчны серпас да некод эз вӧч. Со и колим плакаттӧг.

Велӧдӧм паськӧдан блогйӧ вӧчи некымын гижӧд: Штейнерлӧн мог йылысь (кыдзи вӧчны туйяслӧн ӧтласа кузьтасӧ медся ичӧтӧн), A4 формата кабала йылысь (кыдзи лӧсялӧны сылӧн доръяслӧн кузьтаяс), ворсанторъяс лӧсьӧдӧм йылысь (кыдзи лӧсялӧны нотаяслӧн сырман тэрыблунъяс**). Нӧшта гижи 20–30 воясся ывлавыв тӧдмалӧм да математика терминология йылысь. Кӧсйи, медым унджык йӧз тӧдісны: коми кывйӧн позьӧ гижны математика, физика, химия йылысь да тайӧ збыльысь вӧлі воддза сӧветскӧй кадӧ.

** сырман тэрыблун – частота колебания

Нӧшта неуна отсалышті финн-йӧгра лабораториялы корректорскӧй уджӧн. Кос му тӧлысьнас чышки ӧпечаткаяс “Коми кывтэчасъяс” кывкудйысь, а ода-кора тӧлыссянь редактируйті Сандрик Миколлысь, Альберт Ванеевлысь да Нёбдінса Витторлысь гижӧдъяссӧ. Тайӧ уджыс воис сьӧлӧм вылӧ, сӧмын тӧдӧмлун меным ӧнӧдз оз тырмы: ог став кывворсӧ тӧд, корсюрӧ колӧ кывкудйӧ видзӧдлыны; грамматика индӧдъяссӧ ог тӧд, школаын коми кывтӧ эг велӧдлы да, та вӧсна гижа Ӧньӧ Лавлы уна юалӧм. Но кута лача, кӧть ичӧтик пӧльза менам уджысь эм.

Нёбдінса Витторсӧ лыддигӧн восьті выль блогйӧс, кӧсйи шуны кыв-мӧд “Райын” да “Инасьтӧм лов” пьесаяс йылысь да. Сэсся чуксалі йӧзӧс тшӧкыдджыка блогйысьны, бара жӧ Нёбдінса Витторӧс казьтылігмоз.

Йирым тӧлысьнас меным ковмис уджавны пӧшти “ударнӧя” (а финн-йӧгра лабораторияса уджалысьяс тайӧ жӧ кадӧ ещӧ “ударнӧяджык”, весиг лигышмунтӧдз, шыӧдісны коми кыв велӧдан небӧгъяс). Ӧти пӧв ме пьесаяссӧ редактируйті кӧч тӧлысьнас, коліс лыддьыны мӧд пӧв текст файлӧ да пдфкаӧ видзӧдігӧн (лыддя сёрникузя либӧ абзац текст файлысь, сэсся орччӧда сійӧс тайӧ жӧ сёрникузяӧн либӧ абзацӧн пдфкаысь: тадзи позьӧ унджык дзугсьӧм аддзыны; гӧгӧрвотӧмторсӧ коліс орччӧдавны важ гижӧдъясӧн). Нёбдінса Витторлӧн чужан лун кежлӧ кӧсйим пуктыны пьесаяссӧ коми онлайн небӧгаинӧ. Вӧльгым тӧлыссянь менам университетын унджык удж, зачётъяс матыстчӧны да. Ме аслым пукті “дедлайн”: вӧльгым тӧлысь медводдза лунӧдз колӧ редактируйтӧмӧс эштӧдны. Сы вӧсна йирым тӧлысьнас нокси ёнджыкасӧ Нёбдінса Витторлӧн пьесаясӧн, уна кад видзи та вылӧ. Лӧсьӧді планъяс водзӧ кежлӧ да куті лача: регыд, мися, лоас кокньыдджык да, унатор вӧча вӧльгым тӧлысьнас!

PS Текст редактируйтіс Ирма Карманова.